Sonhaber'i takip etmek ve haberlerimizin doğrudan telefonunuza gelmesini sağlamak için buraya tıklayın.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 21 yıl önce yaşanan ve 13 yıl önce mahkemeye gelen bir davada emsal bir karar aldı. Sınırda el konulan binlerce euroluk parası için mahkemeye başvuran Sırp vatandaşı Rifat Prença haklı bulundu. AİHM’in 7 Ekim 2025 tarihli kararında, Sırbistan’ın Prença’ya tazminat ödemesine hükmedildi.
21 yıllık hukuki mücadele sona erdi
Sırbistan’ın Novi Pazar kentinden Rifat Prença’nın 2012 yılında yaptığı başvuru, Strasbourg’daki AİHM gündemine taşınmıştı. Mahkeme, 21 yıl önce yaşanan olayla ilgili kararında, Sırbistan’ın mülkiyet hakkını ihlal ettiğini belirtti.
Karara göre, Sırbistan devleti Prença’ya el konulan 39 bin 500 euro ile birlikte 1.930 euro mahkeme masrafı ve giderini üç ay içinde ödemek zorunda.
Ödeme süresi aşılırsa, tutara Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) en düşük faiz oranına ek olarak yüzde 3 faiz uygulanacak.
AİHM: “Ceza orantısız, yasa belirsiz”
AİHM kararında, “Sırbistan’daki döviz işlemleri yasasının muğlak ve yetersiz oluşu, bireyin mülkiyet hakkını koruyacak yeterli hukuki güvenceleri sağlayamamaktadır.” ifadeleri yer aldı.
Mahkeme, Prença’nın yerel yasaları ihlal ettiğini kabul etmekle birlikte, devletin tüm parasına el koymasının “aşırı ve orantısız” bir yaptırım olduğuna hükmetti.
Gerekçede ayrıca şu ifadeler yer aldı: “Belirsiz yasal çerçeve ve ulusal mahkemelerin yetersiz incelemesi, kamu yararı ile bireyin mal varlığını koruma hakkı arasında adil bir denge kurulmasını engellemiştir.”
Eşofmanda gizlenen 49.500 euro
Olay, Mayıs 2004’te Sırbistan–Karadağ sınırındaki Kelebija Gümrük Kapısı’nda yaşandı. Kamyonla Macaristan’a geçmek üzere yola çıkan Rifat Prença, gümrük kontrolünde görevlilere üzerinde sadece 500–600 euro bulunduğunu söyledi. Ancak yapılan aramada, eşofmanının bel kısmına gizlenmiş 49 bin 500 euro nakit para bulundu.
O dönem yürürlükte olan mevzuata göre, beyan edilmeden yurt dışına çıkarılabilecek üst sınır 2.000 euro idi. Bu miktar Prença’ya iade edilirken, kalan 47.500 euroya el konuldu. Gümrük idaresi aynı gün “döviz kaçakçılığı” gerekçesiyle hakkında işlem başlattı.
“Paramı eşimle yurt dışında kazandım”
Prença, savunmasında paranın yasal kazanç olduğunu, eşiyle birlikte yurt dışında çalışarak biriktirdiğini belirtti. Komercijalna Banka’dan 12 Mayıs 2004 tarihinde 50.000 euro çektiğini gösteren bir banka dekontu sundu. Ancak banka, Kasım 2007’de yaptığı açıklamada söz konusu tarihte böyle bir işlem kaydının bulunmadığını bildirince belge geçersiz sayıldı.
Kasım 2006’da mahkeme, Prença’nın döviz kaçakçılığı yaptığına hükmederek, parasının tamamına el konulmasına karar verdi.
Daha sonra döviz mevzuatı değişti ve yurt dışına beyansız çıkarılabilecek miktar önce 5.000, ardından 10.000 euroya yükseltildi.
Bu değişiklik üzerine dava yeniden ele alındı ve Prença’ya önce 3.000 euro, ardından 5.000 euro daha iade edildi. Ancak 39.500 euro devlet kasasında kaldı.
Tüm iç hukuk yolları tüketildi
Prença, 2009’da Sırbistan Yüksek Mahkemesi’ne yaptığı temyiz başvurusunda, kararın yasalara uygun olmadığını savundu. Ancak mahkeme, “Parayı gizleyerek yasa dışı biçimde ülke dışına çıkarmaya çalıştı” gerekçesiyle itirazı reddetti.
Ağustos 2009’da Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapan Prença, mülkiyet hakkı ile adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürdü. Dilekçesinde, gümrük memurlarının kendisini baskı altında belge imzalamaya zorladığını, beyan ettiği 2.000 euroyu geri alamadığını ve kayınbiraderiyle birlikte 20.000 euro taşıma hakkı olduğunu belirtti. Ancak Anayasa Mahkemesi, Ocak 2012’de başvuruyu “temelsiz” bularak reddetti.
13 yıl sonra gelen adalet
Tüm iç hukuk yollarının tükenmesinin ardından Prença, aynı yıl AİHM’e başvurdu. Mahkeme, 13 yıl süren yargı sürecinin sonunda Sırbistan’ın Prença’nın mülkiyet hakkını ihlal ettiğine hükmetti.
Karar, sadece Prença açısından değil, benzer davalarda “orantısız mal varlığı cezaları” konusunda da emsal niteliği taşıyor.
Prença davasında Sırbistan devleti, 39 bin 500 euro tazminat ile 1.930 euro mahkeme masrafını ödemek zorunda olacak. Ödeme yapılmazsa faiz işletilecek.
Bu kararla birlikte Rifat Prença, yaklaşık 41 bin 500 euro değerinde tazminat ve gider almaya hak kazandı.
Sırbistan’ın orantısız cezaları
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin bu kararı, Sırbistan’daki döviz yasalarının yetersizliğini ve orantısız cezaların hukuka aykırılığını açık biçimde ortaya koydu. Olay, AİHM’in “orantılılık ilkesi”ne ilişkin içtihatları arasında emsal bir karar olarak yerini aldı.
©Sonhaber.eu